Vlodko Kostyrko

Nacionaľni symvoly Halyčyny

Do nacionaľhyx symvoliv vidnosymo herb, prapor, hymn, ale u cij statti jtymeťśa lyš pro halyćki herb i prapor.

Herbamy nazyvajemo ustaleni za okreslenymy pravylamy znaky osib, rodyn, mist, krajin, terytorij toščo. V Ukrajini tradycijni herby ta svidomisť estetyčnoji vartosty zobražeń často zasypajuť “vykopanoju” arxeolohičnym metodom heraľdykoju. Tomu palimpsestyčni tendenciji, započatkovani v Halyčyni sovjećkoju vladoju, panujuť i nyni, a to zavďaky jix panukrajinśkym adeptam. Proponovana tut symvolika je aľternatyvoju do vyščezhadanyx heraľdyčnyx praktyk. Ostannim symvolom Halyčyny buv stvorenyj u čas II Svitovoji vijny znak, ščo pojednuvav u sobi dva poperedni halyćki herby. Jdeťśa pro zolotoho leva miž tŕoma zolotymy koronamy, dvi z kotryx u verxnix kutax ščyta, a treťa - u nyžńomu. Zobraženńa leva u herbi Halyčyny je terytoriaľno-dynastyčnym znakom, jakyj hovoryť pro “Zemľu Leva”, a prysutnisť na levjačij holovi korony vkazuje na te, ščo džerelom herbu buv znak panujučoji dynastiji, u danomu vypadku -Romanovyčevoji hilky Ŕurykiv.

U XIII st. osobysti znaky otrymaly nazvy, a v seredyni XIV st. jix perestajuť vykorystovuvaty spontanično, herby stajuť rodynnymy znakamy, perekazuvanymy z pokolinńa na pokolinńa.

Ostannim suto halyćkym korolem, kotryj mav na svojemu ščyti herb leva, buv peršyj rusynśkyj Pjast - Jurij II Boleslav Trojdenovyč (1323-1340). Pravdopodibno, počatok cij herbovij simji dav koroľ Danylo Romanovyč (1205-1264 z perervamy), bo ikonohrafičnymy atrybutamy biblijnoho proroka Danyla je levy, tož lohično, ščo Levom (1264-1300) buv oxreščenyj odyn iz Danylovyx naščadkiv, čyj znak - zolotyj lev - zhidno z perekazamy je herbom zakarpatśkoho mista Berehova ta korolivśkoho stolyčnoho mista Ľvova.

Pisľa vxodženńa halyćkoho korolivstva do skladu Poľśkoji Korony terytoriaľnym herbom Ruśkoho vojevodstva staje znak zolotoho leva v koroni, ščo pneťśa na skeľu v syńomu poli ščyta, i vykorystovujeťśa jak častyna herbu poľskyx koroliv, napryklad Jana Olbrachta (1459-1501). Z 1848 roku zolotyj lev u koroni, ščo pneťśa na skeľu staje nacionaľnym symvolom halyčan, v 1918 roci joho zatverdžujuť v jakosti deržavnoho herbu ZUNR, a vid berezńa 2001 roku vin je herbom Ľvivśkoji oblasty. V heraľdyci znak zolotoho leva ne asocijujeťśa z obrazom koroľa zviriv, kotryj ne terpyť žodnyx nahaduvań i porad, a služyť džerelom i etalonom šľaxetnosty, zaoxočujučy vlasnyka do spilkuvanńa z vsebično osvičenymy radnykamy, zdatnymy odrazu ž vkazaty na pomylku volodaŕa. Try zoloti korony v halyćkomu herbi majuť potrijne značenńa:

1) vidsylajuť nas do 1084 roku - počatku orhanizovanoji tŕoma kńaźamy (Ŕurykom Peremyśkym, Vasyľkom Terebovľanśkym, Volodarem Zvenyhorodśkym) boroťby za pravo na halyćku spadščynu, kotra zakinčylaśa v 1097 roci stvorenńam nezaležnoho vid Kyjeva kńazivstva. Stolyceju cijeji deržavy buv Peremyšľ, holovnym torhoveľnym centrom - Zvenyhorod, a Terebovľa - bramoju-mytnyceju, zvidky šľaxy provadyly do čornomorśkyx stepiv, do Bolhariji ta Vizantiji;

2) jak terytoriaľhyj herb try zoloti korony v syńomu poli ščyta zjavľajuťśa v 1772 roci, tobto todi, koly Halyčyna uvijšla do skladu Habsburgśkoji Monarxiji, zhidno z pravom na ce korolivstvo imperatryci Mariji Terezy (1740-1780). Jak pravonastupnyća Arpadiv tytul korolevy Halyčyny i Volodymyriji Marija Tereza pryjńala šče 1741 roku.

Do aneksiji Halyčyny kyjivśkym kńazem Volodyrnyrom u 981 roci ća terytorija perebuvala u skladi Uhorščyny (906-981), a šče raniše naležala velykomoravśkym volodaŕam (830-906), i u vyslidi rymśkoji misiji sv. Kyryla ta sv. Metodija do Velykoji Moraviji pryjńala razom iz neju u 872 roci xrystyjanstvo. Perše jepyskopstvo u novonavernutij Halyčyni postalo v Peremyšli.

Korolivstvo Halyčyny (Galicia) jak precedent, ščo svidčyv pro vidnovlenńa zvjazkiv iz katolyćkoju cyvilizacijeju, bulo stvorene v 1214 roci dľa Kolomana z Arpadiv (1214-1221), koronovanoho papoju Innokentijem III.

Try zoloti korony v halyćkomu herbi označajuť zvjazok iz Rymśkym Prestolom i svidčať pro prynaležnisť do satelitiv Svjaščennoji Rymśkoji Imperiji Nimećkoho narodu;

3) korona - ce koštovnyj predmet, kotrym ozdobľujuť najšľaxetnišu častynu ludśkoho tila, tym samym vyvyščujučy osobu, jaka koronu nosyť, nad reštoju. Promenysti zuby korony symvolizujuť Božu mić i sylu, a persteneva forma apeľuje do symvoliky kola - znaku Božoji doskonalosty.

Synij kolir ščyta, na dumku pryxyľnyx do ezoteryky heraľdystiv, maje pozytyvne značenńa i symvolizuje mužnisť, tvorčisť, vladnisť.

Herb je vytvorom okreslenoji hrupy ľudej, znakom vlasnosty i svojeridnym dekoratyvnym elementom. Prapor perevažno je substytutom herba. Koľory prapora často nazyvajuť nacionaľnymy barvamy, proektujučy na nyx dovoli potužne emocijne navantaženńa.

Vid 1848 do 1991 roku nacionaľnym symvolom halyčan buv žovto-synij prapor. Barvy praporiv povjazani z herbamy. Isnuje zasada, zhidno z jakoju verxńa smuha prapora abo smuha, rozmiščena najblyžče do drevka, zarezervovana dľa koľoru herba, a rešta - dľa koľoru poľa ščyta. Oskiľky vidpovidnykom zolota je žovta barva, to zhidno z heraľdyčnymy pravylamy verxńa smuha halyćkoho prapora je žovtoju, a nyžna - syńoju.